United Way the Netherlands is gradually becoming known throughout the country. The Amsterdam-based daily newspaper Het Parool recently picked up on the growing importance of our organization. Shortly before 2020 turned into 2021, the paper published a full-page contribution from Machiel Salomons, our executive director. Here is what he had to say.
Available in Dutch only.
‘Onderwijs kan voor ongedocumenteerden een humane mogelijkheid zijn voor terugkeer’
Ongedocumenteerden hebben te maken met tientallen organisaties. Of ze ook echt geholpen worden door al die partijen? Machiel Salomons, voormalig vertegenwoordiger van het Hoge Commissariaat voor de Vluchtelingen (UNHCR), stelt van niet. Een gecoördineerde aanpak zou de effectiviteit van alle hulp enorm verbeteren.
Vluchtelingen worden uit zee gered door de Spaanse NGO Proactiva Open Arms vorige maand.
Mohammed Diallo is een uitgeprocedeerde asielzoeker uit West-Afrika. Hij kan en wil niet terug naar zijn geboorteland. In Nederland heeft hij geen recht op een verblijfs- of werkvergunning en hij vult zijn dagen met tv-kijken en online spelletjes. Om hier te komen, heeft Mohammed enorm veel geïnvesteerd, zowel financieel als emotioneel. Al zou hij terug willen, dan nog moet hij veel moeite doen om van zijn land van herkomst een reisdocument te ontvangen. De plaatselijke economie is te zeer afhankelijk van het geld dat door vluchtelingen wordt overgemaakt
40.000 mensen
Het verhaal van Mohammed is dat van veel asielzoekers. In zijn dorp is tienduizend euro opgehaald om een mensensmokkelaar te betalen. Hij overleefde de tocht ternauwernood. In de Sahara kreeg hij pech met zijn bestelbusje. In Libië werd hij beroofd van al zijn bezittingen. Tijdens de overtocht naar Europa moest hij uit het water worden gevist en naar Italië gebracht. Na een langdurig verblijf op Sicilië wist Mohammed geld te lenen om smokkelaars te betalen voor de laatste etappe naar Nederland.
Vandaag de dag heeft Mohammed nog maar weinig toekomstverwachtingen. Hij behoort tot de groep van tienduizenden uitgeprocedeerde asielzoekers die niet terug kunnen of willen naar hun land. Door sommige instanties wordt druk op hem uitgeoefend om zo snel mogelijk vrijwillig terug te keren. Andere beweren dat hij toch nog kans heeft op werk om zijn familie thuis te kunnen onderhouden. Hij weet niet meer wie hij moet geloven. De instanties werken niet goed samen, zo bleek ook uit een recent rapport dat de gemeente publiceerde en ook werd beschreven in deze krant.
Uitgeprocedeerde asielzoekers maken deel uit van de veel grotere groep ongedocumenteerden, mensen zonder verblijfsvergunning die vaak leven in mensonwaardige omstandigheden en snakken naar een duurzame oplossing voor hun problemen. Deze groep, in Nederland zo’n 40.000 mensen, heeft dringend behoefte aan ondersteuning en informatie over hun persoonlijke situatie. Aan een plek waar zonder waardeoordeel wordt gewezen op hun rechten, plichten en mogelijkheden. Als mens en als inwoner van Nederland.
Helaas hebben ongedocumenteerden in onze maatschappij een kwetsbare positie. Ze mogen officieel niet werken, en als ze ouder zijn dan 18 jaar worden ze niet toegelaten tot het reguliere onderwijs. Dit maakt hen tot een aantrekkelijk doelwit voor malafide werkgevers, huisjesmelkers en mensenhandelaren. De Covid-19-crisis maakt hun situatie nog nijpender dan deze al was.
Het is zeker niet zo dat er geen initiatieven worden ontplooid om hier iets aan te doen. Wij volgen bijvoorbeeld met belangstelling de Stuurgroep landelijke vreemdelingenvoorziening (LVV) Amsterdam en de Regiegroep ongedocumenteerden Amsterdam (RgOA). En er zijn tientallen hulporganisaties die vanuit hun eigen perspectief hulp bieden aan ongedocumenteerden. Men realiseert zich echter niet altijd dat het hier geen homogene groep betreft; ieder individu heeft zijn of haar eigen problemen. Een gecoördineerde aanpak, waarbij partijen met uiteenlopende ervaring en expertise worden betrokken, zou de effectiviteit van de geboden hulp enorm verbeteren.
Rugzak vullen
Allereerst moet in kaart worden gebracht waar de verschillende groepen ongedocumenteerden baat bij hebben. Is er misschien toch een mogelijkheid op legale wijze aan het werk te gaan? Zo niet, kan dan door middel van een gestructureerde samenwerking een beter toekomstperspectief worden gecreëerd in het land van herkomst, zodat ‘vrijwillige terugkeer’ ook echt vrijwillig wordt?
In het laatste geval zou een aantal organisaties hun krachten moeten bundelen om de rugzak waarmee de ongedocumenteerde naar zijn of haar land terugkeert te vullen met zaken die de kans op een betere toekomst significant vergroten. In veel gevallen ligt de sleutel voor een oplossing bij het aanbieden van een relevante training of opleiding. Nieuw verworven vaardigheden verhogen de waarde van teruggekeerde migranten, zowel voor henzelf als voor hun land.
Een dergelijke combinatie van begeleiding en onderwijs kan voor uitgeprocedeerde asielzoekers als Mohammed een humane mogelijkheid scheppen om terug te keren naar het land van herkomst. Hoe meer partijen zich aaneensluiten om te komen tot een eenduidige boodschap die leidt tot gemeenschappelijke actie, des te groter is de kans op succes. En hoe beter wij erin slagen organisaties als LVV, steden als Amsterdam, netwerken en individuen te mobiliseren en te verbinden, des te meer kans op het vinden van duurzame oplossingen voor ongedocumenteerden. Want dat is misschien wel de meest kwetsbare groep in onze samenleving.
Machiel Salomons, Executive Director United Way the Netherlands en voormalig vertegenwoordiger van het Hoge Commissariaat voor de Vluchtelingen (UNHCR).
